1. Giriş: Belge Alındıktan Sonra Asıl Süreç Başlar ISO 45001 İç Denetim
ISO 45001 belgesi alındığında bir kurumun İş Sağlığı ve Güvenliği yönetim sistemi artık resmen tanınmış olur. Ancak çoğu firma bu noktada sistemi “tamamlanmış bir proje” olarak görür. Oysa ISO 45001’in en önemli mantığı, sürekli iyileştirme ve yaşayan bir sistem oluşturmaktır.
Bu nedenle, belge alındıktan sonraki dönemde iç denetim, performans göstergeleri ve yönetimin gözden geçirmesi (YGG) adımları hayati önem taşır.
ISO 45001, kurumlara yalnızca yasal uyum sağlatmaz; aynı zamanda kaza oranlarını azaltan, çalışan memnuniyetini artıran ve marka itibarını yükselten bir yönetim kültürü sunmaktadır.
2. ISO 45001 Uygulama Aşaması: Belgeden Sisteme
Belge alındıktan sonra ilk 12 ay, sistemin kurum içinde yerleşmesi açısından en kritik dönemdir.
Bu süreçte amaç, doküman odaklı bir yapıdan çıkarak gerçek anlamda davranış odaklı bir İSG kültürü oluşturmaktır.
İlk Yıl Uygulama Takvimi Örneği
| Ay | Uygulama Faaliyeti | Açıklama |
|---|---|---|
| 1–2 | Risk değerlendirmesinin güncellenmesi | Yeni tehlikeler, iş değişiklikleri dahil edilir |
| 3–4 | İç denetim planının hazırlanması | Denetim ekibi atanır, süreç bazlı takvim oluşturulur |
| 5–6 | Eğitim ve farkındalık programları | İSG politika eğitimi, risk bilinci, acil durum tatbikatları |
| 7–9 | İç denetim uygulamaları | Uygunsuzluklar ve iyileştirme önerileri kaydedilir |
| 10–11 | DÖF takip ve kapanışları | Düzeltici faaliyetler doğrulanır |
| 12 | Yönetimin Gözden Geçirmesi (YGG) | Yıllık performans ve iyileştirme hedefleri değerlendirilir |
Bu takvim, ISO 45001 Madde 9 ve 10’da tanımlanan “kontrol ve iyileştirme” yükümlülüklerinin karşılanmasını sağlar.
3. İç Denetim Nedir ve Neden Zorunludur?
İç denetim, kurumun kendi sistemini tarafsız bir gözle değerlendirdiği planlı bir inceleme sürecidir.
ISO 45001 Madde 9.2 gereği her firma belirli aralıklarla iç denetim yapmak zorundadır. Amaç, sistemin planlandığı gibi işleyip işlemediğini ve iyileştirmeye açık alanları belirlemektir.
İç Denetimin Amaçları
- Uygunsuzluk ve risk alanlarını erken tespit etmek
- DÖF ( Düzeltici–Önleyici Faaliyet ) süreçlerini başlatmak
- Yönetimin gözden geçirmesi için girdi oluşturmak
- Belgelendirme kuruluşunun yıllık gözetim denetimine hazırlık sağlamak
İç Denetim Türleri
- Doküman Denetimi: Politika, prosedür, form ve kayıt uygunlukları incelenir.
- Saha Denetimi: Üretim, depo, ofis alanlarında fiili uygulamalar gözlemlenir.
- Görüşme Denetimi: Çalışan ve yönetici görüşmeleriyle farkındalık ölçülür.
4. İç Denetim Süreci: Adım Adım Uygulama
1️⃣ Denetim Planlama
- Her yıl başında İSG performansına göre denetim planı hazırlanır.
- Denetçiler tarafsız olmalı; kendi bölümlerini denetlememelidir.
- Denetim programı risk bazlı olmalı, yüksek riskli alanlara öncelik verilmelidir.
2️⃣ Hazırlık
- Denetim kontrol listesi oluşturulur.
- Önceki denetim bulguları ve DÖF’ler gözden geçirilir.
- Denetim öncesi bilgilendirme toplantısı yapılır.
3️⃣ Uygulama
- Gözlem, görüşme ve doküman inceleme yöntemleri birlikte kullanılır.
- Bulgular “uygunsuzluk, gözlem, iyileştirme önerisi” olarak sınıflandırılır.
4️⃣ Raporlama
- Her denetim sonunda bulgular raporlanır.
- Rapor, ilgili bölüm yöneticisine ve İSG komitesine sunulur.
5️⃣ Düzeltici Faaliyet (DÖF)
- Uygunsuzluk için kök neden analizi yapılır.
- 5Neden yöntemiyle sorunun temel sebebi belirlenir.
- Sorumlu atanır ve tamamlanma süresi belirlenir.
6️⃣ Takip Denetimi
- Faaliyet tamamlandıktan sonra etkinliği denetlenir.
- Eğer uygunsuzluk devam ediyorsa, yeniden DÖF açılır.
5. Düzeltici ve Önleyici Faaliyet Yönetimi (DÖF)
DÖF Süreci Aşamaları
- Uygunsuzluğun tespiti
- Kök neden analizi (5 Neden tekniği)
- Düzeltici faaliyetin tanımlanması
- Sorumlu ve tamamlanma süresinin belirlenmesi
- Takip ve etkinlik kontrolü
DÖF Formu Örneği
| Alan | Açıklama |
|---|---|
| Uygunsuzluk Tanımı | Depoda emniyet bariyeri eksik |
| Tespit Tarihi | 12.03.2025 |
| Kök Neden | Periyodik kontrol listesinde bariyer kontrolü yok |
| Düzeltici Faaliyet | Yeni kontrol maddesi eklenip uygulandı |
| Sorumlu | İSG Müdürü |
| Hedef Tarih | 26.03.2025 |
| Etkinlik Durumu | Kapanış denetimi ile onaylandı |
Bu kayıtlar, belgelendirme denetimlerinde en önemli kanıtlardan biridir.
6. Performans Göstergeleri ve İzleme Mekanizması
ISO 45001 Madde 9.1 gereği, kurumların İSG performansını ölçmesi ve izlemesi zorunludur.
Bu ölçümler sayesinde iyileştirme alanları somut verilerle belirlenir.
Örnek Performans KPI Tablosu
| Gösterge | Formül | Ölçüm Periyodu | Hedef |
|---|---|---|---|
| Kaza Sıklık Oranı (IFR) | (Toplam Kaza x 1.000.000) / Toplam Çalışma Saati | Aylık | < 2 |
| Ramak Kala Bildirim Oranı | Ramak Kala / Toplam Çalışan | Aylık | >% 10 |
| Eğitim Saati (Kişi Başı) | Toplam Eğitim Saati / Çalışan Sayısı | Yıllık | > 8 |
| DÖF Kapanma Oranı | Kapanan DÖF / Toplam DÖF | Aylık | > % 90 |
Bu göstergeler, yönetimin gözden geçirmesi için nicel veri sağlar.
7. Yönetimin Gözden Geçirmesi (YGG)
YGG, ISO 45001 Madde 9.3’te tanımlanmış bir yönetim sorumluluğudur.
Amaç, sistemin uygunluğunu ve etkinliğini üst düzey yönetim tarafından resmen değerlendirmektir.
YGG Toplantı Gündemi Örneği
- Bir önceki YGG kararlarının durumu
- İç denetim sonuçları
- Kaza istatistikleri ve performans verileri
- DÖF ve iyileştirme durumu
- Mevzuat değişiklikleri
- Kaynak ihtiyaçları ve eğitim planları
- Yeni hedefler ve politika revizyonu
Toplantı çıktısı olarak oluşan rapor, sistemin bir yıl boyunca nasıl iyileştirileceğini belirler.
8. Sürekli İyileştirme Kültürü
ISO 45001 Madde 10 doğrudan “iyileştirme” başlığına ayrılmıştır.
Burada “PDCA” (Planla–Uygula–Kontrol Et–Önlem Al) döngüsü sistemin çekirdeğini oluşturur.
PDCA Döngüsü Örneği
| Aşama | Faaliyet | Sorumlu |
|---|---|---|
| Planla | Risk analizi, hedef belirleme | İSG Yöneticisi |
| Uygula | Eğitim, prosedür uygulamaları | Tüm bölümler |
| Kontrol Et | Denetim, ölçüm, gözden geçirme | İç Denetim Ekibi |
| Önlem Al | DÖF ve iyileştirme faaliyetleri | Üst Yönetim |
Bu yaklaşım, kurumun her seviyesinde İSG bilincini yerleştirir.
9. Dokümantasyon ve Kayıt Yönetimi
Denetim ve iyileştirme süreçlerinde doğru dokümantasyon çok önemlidir.
Denetim raporları, DÖF formları, risk değerlendirme dokümanları ve eğitim kayıtları en az 3 yıl saklanmalıdır.
Dijital Kayıt Sistemi Avantajları
- Bulut tabanlı denetim kayıt arşivi
- Otomatik hatırlatma sistemleri
- Anlık performans göstergesi panelleri
Bu sistemler sayesinde belgelendirme denetimleri çok daha rahat geçer.
10. Gözetim ve Yenileme Denetimleri
ISO 45001 belgeleri 3 yıl geçerlidir.
- ve 2. yıllarda gözetim, 3. yılda yenileme denetimi yapılır.
Gözetim Denetimlerinde Sık Çıkan Uygunsuzluklar
- Güncellenmemiş risk değerlendirmesi
- Eğitim kayıtlarının eksikliği
- YGG yapılmamış veya belgelenmemiş
- Kapanmamış DÖF’ler
Bu nedenle iç denetim ve YGG sisteminin sürekli işlemesi çok önemlidir.
11. Sektörel Uygulama Örnekleri
İnşaat Sektörü
- Günlük risk analizi ve saha gözlem formları
- Kişisel koruyucu donanım kontrol listeleri
- Ramak kala bildirim sistemleri
Gıda Sektörü
- Gıda üretiminde çapraz bulaşma önleme planı
- Hijyen barrierleri ve dezenfeksiyon noktaları
Lojistik Sektörü
- Yükleme–boşaltma risk analizleri
- Forklift kontrol formları ve periyodik bakım kayıtları
Bu uygulamalar, ISO 45001’in farklı sektörlerde nasıl adaptasyon gösterdiğine örnektir.
12. Sonuç: Sistemi Yaşatmanın Anahtarı
ISO 45001 belgesi almak bir başlangıçtır.
Gerçek başarı, sistemin sürdürülebilirliğini sağlamaktır.
Sistemi Yaşatmak İçin 3 Altın Kural
- İç denetimi yılda en az bir kez yapın.
- DÖF kayıtlarını kâğıt üzerinde değil, sistematik biçimde yönetin.
- Yönetimin gözden geçirmesini aksatmayın.
Bu adımlar izlendiğinde ISO 45001, sadece bir sertifika değil; kurum kültürünün bir parçası haline gelir.